Κάθε Πάσχα, η Αράχωβα φορά τα γιορτινά της και υποδέχεται επισκέπτες από κάθε γωνιά της Ελλάδας για να τιμήσουν τον Άγιο Γεώργιο στο ξακουστό Πανηγυράκι, ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά και πολιτιστικά δρώμενα της Ρούμελης.
Ο ανηφορικός δρόμων, νέων, ανδρών και γερόντων, ανήμερα της γιορτής, τονίζει την αρμονική συνύπαρξη των γενεών στον «ανήφορο» της ζωής.
Τα κλέφτικα αγωνίσματα των επόμενων ημερών (απλούν, τριπλούν, λιθοβολία, σήκωμα πέτρας), και με παραδοσιακές ενδυμασίες, η απονομή αρνιών στους νικητές των αγωνισμάτων και το κοινό τραπέζι στο τέλος του πανηγυριού (χάλασμα), με τους παραδοσιακούς χορούς, αποδεικνύουν τις βαθιές ρίζες της παράδοσης στην Αράχωβα.
Οι Αραχωβίτες ετοιμάζονται ώστε να γιορτάσουν τον Αφέντη Άι-Γιώργη με τις τιμές που του αρμόζουν.
Ετοιμάζουν, από καιρό, τις παραδοσιακές φορεσιές, φουστανέλα, σιγκούνια, καμζόλα, καθαρίζουν τα παραδοσιακά καρπίτια (χαλιά) ώστε να τα απλώσουν στις βεράντες των σπιτιών, κατά τη διάρκεια του πανηγυριού, ως δείγμα σεβασμού στον Άγιο και φυσικά έχουν έτοιμα τα κλήματα και τη σούβλα για το δεύτερο αρνί που θα ψήσουν – μετά το Πάσχα- στους «λάκκους» της γειτονιάς ανήμερα του Άι-Γιωργιού.
Το πανηγυράκι αποδεικνύει ότι η Αράχωβα, μπορεί να έχει μετατραπεί σε πασίγνωστο χειμερινό θέρετρο, διατηρεί όμως με τον καλύτερο τρόπο τις παραδόσεις της, όπως φαίνεται και από το τριήμερο «πανηγυράκι» της.
ΓΕΝΙΚΑ
Η λατρεία του Αγίου Γεωργίου στην Αράχωβα, χάνεται στα βάθη του χρόνου και συνδέεται με τους θρύλους τις παραδόσεις τα τραγούδια και την ιστορία της. Κάποιοι δεν διστάζουν να παραλληλίσουν τη γιορτή με καταβολές που φτάνουν ως τον θεό Απόλλωνα, και τα Πύθια επισημαίνοντας ότι και οι δυο εκπροσωπούν το φως, είναι δρακοκτόνοι ενώ το θρησκευτικό μέρος της γιορτής συνοδεύεται από αθλητικούς αγώνες .
Λαμπρή η σημερινή εκκλησία του Αγίου στην κορυφή της Αράχωβας χτισμένη στα 1833 εντυπωσίαζε πάντα τους ξένους. Γραπτές μαρτυρίες βεβαιώνουν πως υπήρχε ήδη στα 1676 στο χώρο αυτό το εξωκκλήσιο του Αγίου Γεωργίου. Όμως είναι άγνωστο, πόσα χρόνια πριν υπήρχε στον ίδιο χώρο.
Στην πλατεία του ναού του Αγίου Γεωργίου μέχρι το 1957 υπήρχαν δυο δέντρα Πρίνου πολλών ετών με κουφάλα που μπορούσε να κρύψει δυο παιδιά.
Σε τούτη την πανέμορφη εκκλησία και στο γύρω χώρο γιορτάζουν οι Αραχωβίτες το Πανηγυράκι, την τριήμερη γιορτή προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου.
Πολλοί είναι αυτοί που μιλούν για τη θαυματουργή παρουσία του σε δύσκολες εθνικές περιόδους.
- «Νύχτα φανερώθηκε και ποδοπάτησε Τούρκο πασά αναγκάζοντάς τον να εγκαταλείψει το σχέδιό του για το κάψιμο της Αράχωβας» ιστορούσαν οι παλιοί.
- «Στο στρατόπεδο των Τούρκων θέλουν άλλοι να εμφανίζεται τη νύχτα της μάχης του 1826 στην Αράχωβα την ώρα που άρχιζε τουφεκίδι ο Καραϊσκάκης. Νόμισαν οι Τούρκοι πως ήταν ο Καραϊσκάκης και το ’σκασαν».
- «Κάποιοι νεώτεροι μιλούν για τους Ιταλούς που έζεψαν το παλιό κανόνι που βρίσκεται στο ηρώο για να το μεταφέρουν. Όμως τα ζώα έσκασαν και δεν μπορούσαν να περπατήσουν. Θέλησαν τότε να το καταστρέψουν. Κατάφεραν να σπάσουν ένα μικρό κομμάτι στην κάνη που συγκολήθηκε αργότερα για να μην χαθεί».
Στη γιορτή αυτή έχουν ενσωματωθεί και διατηρούνται αμετάβλητα μέχρι σήμερα, παλαιότατα έθιμα των ελληνικών πανηγυριών με αρχαίες καταβολές. Πουθενά ίσως στην Ελλάδα δεν έχει διασωθεί τόσο αυθεντική, η εικόνα του ελληνικού Πανηγυριού, όπως γιορταζόταν στο Βυζάντιο και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Η λιτάνευση της ιερής Εικόνας του Αγίου Γεωργίου την παραμονή της εορτής με βυζαντινή μεγαλοπρέπεια και απαράβατη τάξη, ο χορός των γερόντων, τα αγωνιστικά έθιμα (ο ανηφορικός δρόμος γερόντων, ανδρών και νέων, η λιθοβολία, η σφαιροβολία, η διελκυστίνδα, η πάλη, το δρώμενο στη βρύση τ’ Αι Γιώργη, το έθιμο της προσφοράς αρνιών από τους κτηνοτρόφους που είναι τα έπαθλα των νικητών, το κοινό τραπέζι στην αυλή της εκκλησίας, το ρουμελιώτικο γλέντι και τέλος ο τελετουργικός χορός της λήξης του πανηγυριού την τρίτη μέρα, είναι έθιμα που συντηρήθηκαν αναλλοίωτα στο χρόνο.
Ίσως σε δύσκολους καιρούς και σε πολέμους, να επηρεάστηκε η λαμπρότητα του πανηγυριού, ωστόσο ποτέ δεν έπαψε να γιορτάζεται 6. Οι περιγραφές των πανηγυριώτικων εθίμων, όπως διασώθηκαν σε γραπτές μαρτυρίες από τα 1835 και εξής, από περιηγητές που ήρθαν στην Αράχoβα, επιβεβαιώνουν πόσο αυθεντικό έχει μείνει το Πανηγυράκι μέχρι σήμερα.
Ο επισκέπτης- προσκυνητής ζει πρωτόγνωρες και ανεξίτηλες καταστάσεις καθώς διαπιστώνει στην ομόψυχη συμμετοχή, το βιωματικό χαρακτήρα της γιορτής που δεν αλλοιώθηκε από την αλματώδη ανάπτυξη του τόπου.
Η ευσέβεια των Αραχoβιτών προς τον πολιούχο Άγιο της Αράχoβας σφυρηλατήθηκε μέσα στις ιστορικές δοκιμασίες του τόπου.
Πολλές παραδόσεις αναφέρονται στη σωτήρια επέμβαση του Αγίου στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και στην επανάσταση.
Προ πάντων όμως το Πανηγυράκι προσέλαβε και εθνικό χαρακτήρα μετά τη μάχη της Αράχoβας το Νοέμβριο του 1826. Ακλόνητη είναι η πίστη των Αραχoβιτών ότι ο Τροπαιoφόρος Γεώργιος οδήγησε τους Έλληνες αγωνιστές και τον αρχηγό τους Γεώργιο Καραϊσκάκη στην περίλαμπρη νίκη κατά των Τουρκαλβανών του Μουστάμπεη. Η νίκη αυτή πέρασε στην ιστορία ως η «Ανάσταση της Επανάστασης».
Με το γνώριμό τους παλιό ακριτικό τραγούδι του Άι Γιώργη, το «Πανηγυράκι»7(ΒΙΝΤΕΟ), οι Αραχωβίτες συνέδεσαν και ερμήνευσαν συμβολικά τα δυνατά βιώματα του Αγώνα προσθέτοντας στίχους μετά την μάχη της Αράχωβας. Ο δράκος του τραγουδιού έγινε ο Τούρκος που στερούσε τη λευτεριά των Ελλήνων. Οι τρεις λυγερές, οι τρεις μεγάλες δυνάμεις(Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία).
Σε εποχές που η τηλεοπτική εικόνα γίνεται κυρίαρχος του παιχνιδιού, το Πανηγυράκι αποδείχνει ότι εδώ στην Αράχωβα, η παράδοση δεν είναι ξεκομμένη από την πραγματικότητα αλλά είναι έκφραση ψυχική και βίωμα του Αραχωβίτη κάθε ηλικίας.
ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ – H ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΙ-ΓΙΩΡΓΗ ΣΤΗΝ ΑΡΑΧOΒΑ
Η λατρεία του Αγίου Γεωργίου στην Αράχoβα, χάνεται στα βάθη των αιώνων. Αν δεχτούμε ότι η Αράχoβα πρωτοεμφανίζεται στους μεταχριστιανικούς χρόνους του 5αι και 6αι μΧ, μπορούμε να υποθέσουμε, ότι η πρώτη μικρή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου χτίστηκε την εποχή εκείνη, στον Κατοπτήριο χώρο, που σύμφωνα με τη μυθολογία είναι το σημείο που βρίσκεται η σημερινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
Η Αράχoβα είναι χτισμένη στα 950 μέτρα ψηλά, κάτω από τις απότομες βραχώδεις πλαγιές του Παρνασσού, που αρχίζουν από την Υάμπεια, την ανατολική από τις δύο Φαιδριάδες, που σήμερα λέγεται Πετρίτης. Ο βράχος αυτός στην αρχαιότητα ονομαζόταν Κατοπτήριος χώρος γιατί ο Απόλλωνας, σύμφωνα με το μύθο, «κατοπτεύσας, κατετόξευσε τον δράκοντα».
Σύνδεση με τη μυθολογία
Η μυθολογία μας εξηγεί, το πανάρχαιο δέος του ανθρώπου μπροστά στα φυσικά φαινόμενα, που δεν μπορούσε να εξηγήσει.
Σύμφωνα με τη μυθολογία λοιπόν, στον Κατοπτήριο χώρο, που προσδιορίζεται στη σημερινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, ο Απόλλων κατόπτευσε και θανάτωσε με το τόξο του τον Πύθωνα. Πράγματι, η μόνη προεξοχή του νότιου Παρνασσού από την οποία είναι ορατή η κοιλάδα των Δελφών, είναι ο Ναός του Αγίου Γεωργίου. Ο αρχαίος γεωγράφος Στράβων, αναφέρει ότι ο Κατοπτήριος χώρος υψώνεται πάνω από την Ανεμώρεια (Αράχoβα) και περιγράφεται ως κρημνώδης παρώρεια του Παρνασσού.
Ο Πύθωνας ήταν ένα μεγάλο σαυροειδές τέρας που γέννησε η Γη. Ζούσε στις μεγάλες βραχώδεις σχισμές των νοτίων παρυφών του Παρνασσού και προστάτευε τις πηγές «Μάνα» και «Κασταλία» ενώ καταδίωκε Νύμφες, δημιουργούσε ανέμους και έφερνε καταστροφές. Το θηρίο αυτό κατόπτευε ο Απόλλων που φόνευσε με το τόξο του και στη συνέχεια έφυγε από τους Δελφούς για να εξαγνισθεί. Μετά τον εξαγνισμό του επιστρέφει και εγκαθίσταται η λατρεία του στους Δελφούς με την επωνυμία Πύθιος.
Τα Πύθια προς τιμήν του Απόλλωνα
Τα Πύθια ήταν αρχαιοελληνικοί αγώνες προς τιμήν του Απόλλωνα, που γίνονταν στους Δελφούς. Ήταν οι δεύτεροι σε σημασία, Πανελλήνιοι αγώνες, μετά τους Ολυμπιακούς. Τους ίδρυσε ο Απόλλων, σε ανάμνηση της νίκης του, κατά του Δράκου Πύθωνα.
Οι πρώτοι αγώνες ήταν μουσικοί και περιλάμβαναν ένα διαγωνισμό κιθαρωδών και αυλητών. Στη συνέχεια προστέθηκαν γυμνικά και ιππικά αγωνίσματα. Τα Πύθια επαναλαμβάνονταν κάθε 4 χρόνια, με έπαθλο ένα στεφάνι δάφνης.
Οι Δελφοί αποτέλεσαν το περίφημο θρησκευτικό κέντρο του αρχαίου Ελληνικού κόσμου. Ο πλούτος των εορτών συνοδευόταν με το αλάνθαστο μαντείο του Απόλλωνα και της Πυθίας.
ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ
Το απόγευμα στις πέντε και μισή, σαν πέσουν οι τρεις κανονιές από το πυροβολείο του Άι- Γιώργη, οι καμπάνες της εκκλησιάς καλούν τον κόσμο να ανηφορίσει για τον Εσπερινό. Το Πανηγυράκι αρχίζει.
Ασπροβολάνε τα στενά, που οδηγούν στην εκκλησιά απ’ τις φουστανέλες και τα σιγκούνια. Οι Αραχoβίτες κάθε ηλικίας, ντυμένοι με τις παραδοσιακές φορεσιές προστρέχουν στη χάρη του Αφέντη Άι-Γιώργη. Αφού προσκυνήσουν την ιερή εικόνα, θα πιαστούν στο χορό έξω απ΄ την εκκλησιά.
Στο προαύλιο της ιστορικής εκκλησίας, το χορό ανοίγουν οι Γέροντες με τον αργόσυρτο αραχοβίτικο χορό, το «Πανηγυράκι».
Ένας – ένας πιάνεται στο χορό, ακόμη και τα μικρά παιδιά, που μυούνται στη λεβεντιά των ρουμελιώτικων χορών, έκφραση εσωτερικής αγαλλίασης στη γιορτή του Αφέντη. Γεμίζει ο αέρας ρουμελιώτικη παλληκαριά και λεβεντιά.
Κατά τις έξι και μισή, οι χοροί και τα τραγούδια θα σιγήσουν. Η καμπάνα θα σημάνει την έναρξη του πανηγυρικού Εσπερινού και ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδας κ.κ. Ιερώνυμος θα ψάλλει τα κατανυκτικά τροπάρια.
Στο τέλος της ακολουθίας αρχίζει με βυζαντινή ιεροπρέπεια η λιτάνευση της Ιερής εικόνας του Αγίου Γεωργίου πλαισιωμένη από εκατοντάδες φουστανελάδες και σιγκουνούδες κάθε ηλικίας.
Ιερή η σιγή και απόλυτη, διακόπτεται μονάχα από τις καμπάνες και τα κανόνια τα οποία κάθε λίγο συνταράζουν τον τόπο, καθ’ όλη τη διάρκεια της ιερής πομπής.
Ξεπλήρωμα του τάματος στον Αφέντη Άι – Γιώργη και ύψιστη τιμή για τον Αραχoβίτη, είναι η συμμετοχή του στη λαμπρή λιτάνευση της εικόνας του Αγίου. Ένα ατέλειωτο πλήθος από ντυμένους με τις παραδοσιακές φορεσιές πορεύεται αργά και σεμνόπρεπα, πίσω από την Ιερή εικόνα σε δύο μακρόσυρτες σειρές, ο ένας πίσω από τον άλλο, στις άκρες του δρόμου.
Η εικόνα του Αφέντη Άι- Γιώργη προχωρά ακουμπισμένη στους ώμους των φουστανελοφόρων ανδρών, ενώ τη συνοδεύουν οι «τρεις λυγερές» τρεις Αραχωβίτισσες γυναίκες, κατά το Αραχωβίτικο τραγούδι.
Μπροστά από την Ιερή εικόνα, τέσσερις λεβεντόκορμοι νέοι κρατούν την πρώτη επαναστατημένη σημαία της Ρούμελης, που υπήρξε η Αραχωβίτικη με έμβλημα τον Άγιο Γεώργιο και τις λέξεις: Ελευθερία ή θάνατος.
ΑΝΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
Πρωϊ – πρωϊ ανήμερα του Αγίου Γεωργίου, η Αράχoβα ξυπνάει με τρόπο ασυνήθιστο. Η φωνή μιας πολεμικής σάλπιγγας ηχεί εγερτήρια.
Στο μεταξύ, όλη η Αράχoβα είναι τυλιγμένη στους καπνούς,(δεύτερη φορά μετά το Πάσχα) από τις φωτιές στους «λάκκους» των γειτονιών για το ψήσιμο των αρνιών στη Χάρη του Αφέντη Άι- Γιώργη. Ύστερα τρεις κανονιές από το πυροβολείο του Άι- Γιώργη συνταράζουν τον τόπο.
Είναι το κάλεσμα στον Όρθρο και τη Θεία Λειτουργία. Οι Αραχoβίτες θα ανηφορίσουν στην εκκλησιά και θα προστρέξουν στη χάρη του Αγίου.
Σαν τελειώσει η εκκλησιά, ξεκινά ο ανηφορικός δρόμος των νέων, ανδρών και γερόντων με φουστανέλες, σε ανάμνηση της ένδοξης μάχης στα 1826 στο πεδίο της μάχης, στο λόφο πάνω από την εκκλησία του Άι- Γιώργη.
Είναι η αρμονική συνύπαρξη των γενεών, τούτος ο ανήφορος, ο ίδιος ο δρόμος της ζωής και δίκαια καμαρώνει η Αράχοβα.
Σαν τελειώσουν οι αγώνες, όλοι μαζί θα κατηφορίσουν στην εκκλησιά με πίπιζες και νταούλια. Οι νικητές θα πάρουν ως έπαθλο ένα μικρό αρνί ή κατσικάκι.
Τώρα όμως είναι ώρα για γλέντι. Γέροι νέοι και παιδιά θα χορέψουν το πανηγυράκι και άλλους ρουμελιώτικους χορούς.
Μεσημέρι πια και κατεβαίνουμε από τον Άι-Γιώργη, περνώντας από τους «λάκκους» των γειτονιών, όπου ακούγεται τραγουδιστά το «πανηγυράκι γίνεται ψηλά στον Άι-Γιώργη» καθώς τα αρνιά έχουν ψηθεί.
Το εορταστικό τραπέζι είναι έτοιμο με ψητό αρνί, γιαούρτι, μπρούσκο κρασί, σαλατικά ενώ αναφωνούνται οι ευχές «Χρόνια πολλά» στους Γιώργηδες, «ο Άι- Γιώργης να μας φυλάει όλους, και του Χρόνου!»
Το απόγευμα συνεχίζονται τα αγωνιστικά έθιμα με τον τερματισμό των 5000 μέτρων στην κεντρική πλατεία της Αράχωβας σε ανάμνηση της εύρεσης της ιστορικής εικόνας του Αγίου Γεωργίου. Στη συνέχεια τα νιάτα της Αράχωβας θα στήσουν χορό στην κεντρική πλατεία.
Σαν πέσει το σκοτάδι, η ανάγκη της ανθρώπινης επικοινωνίας στα σπίτια των εορταζόντων για τα «χρόνια πολλά» είναι δεδομένη. Οι «Γιωργάδες» έχουν τα λόγια τρείς ημέρες. Στολισμένα τα σπίτια με τα Αραχωβίτικα καρπίτια και εργόχειρα προσφέρουν γλυκό «μυγδαλάτο» και «σαρμάδες» (ντολμάδες) στους επισκέπτες.
Η νύχτα περνάει και η κούραση είναι έκδηλη, μετά από μια ημέρα μεστή πανηγυριού που εύφρανε ψυχή και σώμα. Ακολουθούν οι επόμενες δύο ημέρες που είναι, κι αυτές, αφιερωμένες στον Αφέντη Άι- Γιώργη, της Αράχωβας.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΠΑΝΗΓΥΡΙΟΥ
Με την ανατολή της ημέρας, θα ηχήσει πάλι η σάλπιγγα και τα κανόνια, κάλεσμα στη Θεία Λειτουργία. Όταν σχολάσει η εκκλησιά, θα αρχίσουν οι αθλητικοί αγώνες, τα κλέφτικα αγωνίσματα. Το προαύλιο του Ναού θα γίνει και στάδιο αγώνων. Άλμα απλούν, τριπλούν, ύψος και σήκωμα πέτρας, όπως παλιότερα οι κλεφταρματωλοί. Το έπαθλο, ένα μικρό αρνί στους νικητές. Μεσουρανεί ο ήλιος πια, σαν τελειώνουν οι αγώνες κι ο κόσμος κατηφορίζει απ’ το ψήλωμα του Άι- Γιώργη.
ΤΡΙΤΗ ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΠΑΝΗΓΥΡΙΟΥ
Στον πολιούχο Άγιο Γεώργιο, οι Αραχωβίτες αφιερώνουν και τρίτη ημέρα.
Το πρωϊ η σάλπιγγα θα σημάνει το τρίτο εγερτήριο σάλπισμα και οι τρεις κανονιές θα συνταράξουν τις καταπράσινες πλαγιές του Παρνασσού.
Οι καμπάνες θα σημάνουν ξανά τη Θεία Λειτουργία.
Σαν τελειώσει, όλοι θα μαζευτούν στο μνημείο του Καραϊσκάκη με το σπασμένο κανόνι, στο μικρό κήπο του προαυλίου της εκκλησίας, είναι η ώρα της δέησης για τους ήρωες της Μάχης της Αράχoβας.
Η λευκή Αραχωβίτικη σημαία, αντίγραφο της πρώτης επαναστατημένης Ρούμελης, κυματίζει ψηλά στο Ηρώο. Ο τιμητικές βολές από το ντουφέκι του φουστανελοφόρου γέροντα, αποτελούν φόρο τιμής στους ένδοξους πεσόντες της μάχης της Αράχoβας.
Αμέσως μετά αρχίζουν οι αγώνες της τρίτης μέρας: σφαιροβολία, λιθοβολία, πάλη, διελκυστίνδα. Κλέφτικα αγωνίσματα με πανάρχαια καταγωγή, όπως άλλωστε και τα αγωνίσματα των δύο προηγούμενων ημερών.
ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΤΡΑΠΕΖΙ -ΤΟ «ΧΑΛΑΣΜΑ» ΤΟΥ ΠΑΝΗΓΥΡΙΟΥ
Στις 03.00 το μεσημέρι θα ξεκινήσει το κοινό τραπέζι στο προαύλιο του
Άι –Γιώργη στο οποίο συμμετέχουν όλοι: Αραχωβίτες και επισκέπτες.
Στο πιάτο της φιλοξενίας, μαζί με το ψητό αρνί υπάρχει τυρί, φέτα του Παρνασσού και Αραχωβίτικο κρασί.
Η συσπείρωση γύρω από το ναό και η συναδέλφωση στο κοινό τραπέζι, μαρτυρούν πανάρχαιες Ελληνικές συνήθειες. Ήδη από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, οι Χριστιανοί τιμούσαν τη μνήμη των μαρτύρων με κοινό τραπέζι που γινόταν στους τάφους αυτών.
Ο χορός ακολουθεί το κοινό τραπέζι με τους φουστανελάδες και τις σιγκουνούδες, ώσπου η ώρα του εσπερινού (05.30μμ) πλησιάζει. Τα όργανα πρέπει να σιγήσουν και να πάψουν οι χοροί. Αρχίζει το «χάλασμα» του Πανηγυριού, το τέλος του τριήμερου εορτασμού.
Όλοι πιάνονται χέρι – χέρι, σχηματίζοντας κύκλο που ζώνει την εκκλησιά. Τραγουδώντας το ‘’πανηγυράκι’’, γυρίζουν τρεις φορές γύρω από το Ναό του Άι – Γιώργη. Από το πυροβολείο πέφτουν τρεις κανονιές, μία για κάθε γύρα. Στο τρίτο κανόνι, αρχίζουν να χτυπούν οι καμπάνες, που στέλνουν το μήνυμα, πως η Αράχoβα για μια ακόμη φορά τίμησε με τριήμερο εορτασμό τον πολιούχο της, όπως κάθε χρόνο.
Η πομπή κατηφορίζει από την εκκλησιά με τις πίπιζες και τα νταούλια . Μπροστά οι φουστανελάδες και οι σιγκουνούδες, πίσω ο υπόλοιπος κόσμος, τόσος πολύς που κατακλύζει όλο το μήκος των σκαλιών του Άι- Γιώργη.
Πριν ο ήλιος πέσει, το γλέντι θα έχει τελειώσει και οι πανηγυριώτες θα σκορπιστούν με τις ευχές στα χείλη:
Το Πρόγραμμα του Πανηγυριού όπως ισχύει κάθε χρόνο
ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΕΟΡΤΗΣ
18.00 Έναρξη του Πανηγυριού, Κανονιοβολισμοί, Κωδωνοκρουσίες
18.45 Χορός γερόντων στο προαύλιο του Ιστορικού Ναού
19.00 Εσπερινός χοροστατούντος του Μακαριώτατου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμου
20.15 Περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου, που θα συνοδεύεται από Αραχoβίτες και Αραχoβίτισσες με τοπικές ενδυμασίες
22.15 Χοροί στην πλατεία Παπαϊωάννου
ΑΝΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
07.00 Εωθινό, Κανονιοβολισμοί, Κωδωνοκρουσίες
07.05 Όρθρος, Θεία Λειτουργία
11.00 Αγωνιστικά έθιμα : Aνηφορικός δρόμος νέων, ανδρών και γερόντων στο πεδίο της μάχης του Καραϊσκάκη
11.30 Το δρώμενο στη βρύση του Αγίου Γεωργίου
11.45 Τοπικοί χοροί στο προαύλιο του ιστορικού Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου με Αραχωβίτικες ενδυμασίες
19.30 Τερματισμός δρόμου 5000μ. Παραδοσιακοί χοροί στην πλατεία Λάκκας από το χορευτικό συγκρότημα του Λαογραφικού Ομίλου Αράχoβας
ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΕΡΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΟΥ
07.30 Εωθινό, Κανονιοβολισμοί, Κωδωνοκρουσίες
07.35 Όρθρος. Θεία Λειτουργία
11.00 Αγωνιστικά έθιμα: Άλμα απλούν χωρίς φόρα, άλμα απλούν, τριπλούν, σήκωμα πέτρας με τοπική ενδυμασία, άλμα εις ύψος (στο προαύλιο του Ι. Ναού)
18.00 Εσπερινός και Παράκληση Αγίου
21.00 Παραδοσιακή ορχήστρα δημοτικής μουσικής (πλατεία Παπαϊωάννου)
ΤΡΙΤΗ ΜΕΡΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΟΥ
07.30 Εωθινό, Κανονιοβολισμοί, Κωδωνοκρουσίες
07.35 Όρθρος, Θεία Λειτουργία
10.30 Επιμνημόσυνη δέηση στο μνημείο του Γ. Καραϊσκάκη
10.45 Αγωνιστικά έθιμα: σφαιροβολία, λιθοβολία με τοπική ενδυμασία, πάλη, διελκυστίνδα, (στο προαύλιο του Ι. Ναού)
15.00 Κοινό τραπέζι – Αραχωβίτικο γλέντι στο προαύλιο του Ιερού Ναού με τοπικές ενδυμασίες. Μετέχουν Αραχoβίτες καθώς και επισκέπτες.
17.30 Τέλος γλεντιού – «Χάλασμα» του Πανηγυριού. Εθνικοί χοροί στο προαύλιο του Ιερού Ναού και στην κεντρική πλατεία της πόλης (πλατεία Παπαϊωάννου)
Η ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝΗΓΥΡΙΟΥ ΜΕ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ
Μετά τη νικηφόρα μάχη της Αράχωβας, στις 26 Νοεμβρίου 1826 και τη βοήθεια του Αγίου Γεωργίου στην επιτυχή έκβασή της, αρχίζει να υπεισέρχεται στο πανηγυράκι και το Εθνικό στοιχείο.
Έτσι εκτός από τα πανάρχαια έθιμα της λατρείας του Αγίου Γεωργίου, ενσωματώνονται στο πανηγυράκι και στοιχεία συνδεδεμένα με τη μάχη της Αράχoβας, όπως η Αραχoβίτικη Επαναστατική σημαία, ο ανηφορικός δρόμος νέων, ανδρών και γερόντων στο πεδίο της μάχης, η αναπαράσταση της μάχης, το τρισάγιο στη μνήμη των πεσόντων την τρίτη ημέρα του πανηγυριού αλλά και ο νέος συμβολισμός στο ακριτικό τραγούδι του πανηγυριού.
Συνήθης η σύνδεση του θρησκευτικού με το Εθνικό στοιχείο, μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, αναφέρουν οι επιστήμονες Λαογράφοι.
Η κοινωνία της Αράχoβας μετά το 1950, αναζήτησε την αυτοσυνειδησία της, στηριζόμενη στις πανίσχυρες αξίες της Θρησκείας και του Έθνους αφού είχαν προηγηθεί τα χρόνια της Τουρκοκρατίας με τη μάχη της Αράχoβας, της Κατοχής και του Εμφυλίου πολέμου. Και αυτοί ήταν οι λόγοι που συνέδεσε το θρησκευτικό στοιχείο με το Εθνικό, στον εορτασμό του πανηγυριού.
Έτσι το λατρευτικό-θρησκευτικό στοιχείο συνυπάρχει αρμονικά με το Εθνικό-ηρωϊκό, όπως βιωματικά το αισθάνονται οι Αραχωβίτες. Ο συνεορτασμός προσέδωσε ζωντάνια στο πανηγυράκι και έτσι η νικηφόρα μάχη της Αράχωβας στις 26 Νοεμβρίου 1826, συνεορτάζεται με το τριήμερο πανηγυράκι, του Αγίου Γεωργίου.( 447/17-6-1976 ΠΔ)
Τα αγωνιστικά έθιμα, οι Ελληνικοί χοροί, τα τραγούδια και η συμμετοχή των εορταστών σε κοινή τράπεζα τονίζουν τον Ελληνικότατο χαρακτήρα της γιορτής.
Καθώς δε όλα αυτά γίνονται γύρω από την εκκλησία, αποδείχνουν πως το Πανηγυράκι είναι μια γνήσια Ρωμαίικη γιορτή, γιατί αναδεικνύει το Ναό ως κέντρο της συνολικής ζωής, δημιουργώντας έτσι μέσα από τη λατρεία ψυχική και εθνική συνταύτιση.
Σχετικός ιστότοπος για το Πανηγυράκι
Πανηγυράκι γίνεται ψηλά στο Άγι Γιώργη.
Μαριγώ Φραγκόπουλο.
Το πανηγύρι ήταν πολύ κι ο τόπος ήταν λίγος.
Τώρα ανθίζουν τα κλαριά.
“Γαϊτανό κι αριοπλεμέγμένο
μια χαρά ήταν το καημένο.”
Βαστάει ο δράκος το νερό, διψάει το πανηγύρι.
Έρχουμ’ , έβγα δέξε με.
Σκάσαν οι μούλες για νερό και τα στοιχειά απ’ τη δίψα,
Γέροντες χορεύουνε.
Κι αυτά τα λιανομούλαρα επέσανε για ψόφο.
Γειά χαρά σου άνοιξη.
“Γιώργηνα με το φουστάνι
βαλ’ τα πρόβατα στη στάνη.”
Τρεις λυγιρές συνάχτηκαν, να πάν’ να πουν του δράκου :
-Απόλα δράκο μ’ το νερό
-Απόλα δράκο μ’ το νερό να πιεί το πανηγύρι.
Ξένος είμαι δέξε με.
Βάλαν τις μπόλιες ανοιχτά και στα μαλλιά τους μόσχο,
Μαριγώ Φραγκόπουλο.
Κρεμάσαν και τ’ αρμάθια τους ως την ποδιά τους κάτω.
Από βραδύς ’τοιμάστηκαν, το δράκο ν’ ανταμώσουν,
Και την αυγούλα με δροσιά στον Παρνασσό τραβάνε.
Στη Γούρνα σαν ροβόλισαν μπροστά ’νας Καβαλλάρης.
Κρατούσε και στο χέρι του ολόχρυσο κοντάρι.
Τώρα ο δράκος μούγκρισε και βγήκε απ’ τη σπηλιά του.
Και με τη γνώμη σκέφτηκε και με το νου του λέει.
-Καλώς το γιόμα πόρχιται, καλώς το κολατσιό μου.
Τις λυγιρές αγνάντεψε και τρέχει να τις φάγει.
Μ’ ο Καβαλλάρης χύμηξε και τον ποδοπατάει.
Του δράκου κακοφάνηκε, πολύ του βαρυφάνη.
Τυλίγεται στο άλογο, με λύσσα πολεμάει,
να καταπιεί το άλογο μ’ όλο τον Καβαλλάρη.
Βγάζει φωτιά απ’ το στόμα του, ουρλιάζει και μουγκρίζει,
Μα με τις τρεις τις κονταριές ο δράκος ξεψυχάει.
Κι ο Καβαλλάρης άφαντος, με τον ψαρί του … πάει.
Κι η Λάμνια αναστέναξε, του βρόντου η δυχατέρα.
Πάει, απολάει το νερό να πιεί το πανηγύρι.
Κάμαν σταυρό οι λυγιρές, στον Άγιο τάξαν τάμα,
και πάλι πίσω γύρισαν, να πάν’ στο πανηγύρι.
Ηύραν αρνιά να ψένουνε, κριγιάρια σουβλισμένα.
Κι οι γέροι σέρναν το χορό, ξοπίσω παλληκάρια,
Και πάρα πίσω λυγιρές κοντά με τους λεβέντες.
Ωστόσο, παρακινηθήκαμε, αλλά, και, συμμεριστήκαμε & κατορθώσαμε να εμπνευστούμε, &, να οραματιστούμε από το «Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων, μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμεν», και, να ιδρύσουμε ένα αξιόλογο πνευματικό Κέντρο: με μεγάλο όραμα, συγκεκριμένη αποστολή, ξεκάθαρους και εφικτούς στόχους, πολλά και ξεχωριστά μέλη από όλα τα στρώματα της κοινωνίας και μια πλούσια θεματολογία και φάσμα δράσεων.
Και, όχι μόνον, αλλά σαν Κέντρο Αριστείας να βραβεύουμε, συμβολικά, επτά επιτυχόντες στις Πανελλήνιες Εξετάσεις, τέκνα Παραμεθορίων οικογενειών, ως κάτωθι: Δογιάμαζη Ευδοξία, Ορεστιάδα, Μουγτοσίδου Χρυσούλα , Διδυμότειχο Ιωάννης Βάβαλος , Σαμοθράκη, Κελάρη Ειρήνη-Δήμητρα, Λήμνος, και Πολυτέκνων Οικογενειών: Στρατηγού-Αφράτη Μαρία, Στρατηγός-Αφράτης Νικόλαος, Αξαρλή Ειρήνη. 
Η εκπρόσωπος του χορηγού μας, EFA Group, Λένα Τσιτσάρα, Στέλεχος της EFA Group Διευθυντής, Ιδρυτικό Μέλος του Κέντρου, απονέμοντας το βραβείο στην Μαρία Στρατηγού-Αφράτη, αφού συνεχάρη την Μαρία, ετόνισε:
Ο εκπρόσωπος του χορηγού μας, APELLA S.A., Πέτρος Βαγιακάκος, Τεχνικός Διευθυντής, Ιδρυτικό Μέλος του Κέντρου, απονέμοντας το βραβείο στoν Nικόλαο Στρατηγό-Αφράτη, αφού συνεχάρη τον Νίκο, ετόνισε.