O Πόλεμος του 1940 δεν είναι κάτι απλό.
Ο Πόλεμος του 1940 ξεφεύγει από τη σφαίρα της λογικής, από την ορθολογιστική εξέταση, μέσω της επιστήμης της ιστορίας. Είναι κάτι άλλο, είναι πράγματι ένα Έπος, αντίστοιχο του Ομηρικού.
Χιλιάδες στην Πίνδο, χιλιάδες στο Καλπάκι, χιλιάδες στην Μόροβα, και στο Ιβάν, χιλιάδες στο Πόγραδετς, στην Κλεισούρα, στην Τρεμπεσίνα. Αυτή είναι και η μεγαλοσύνη του ’40. Στον Πόλεμο αυτό δεν διακρίθηκαν μερικοί ήρωες. Έγιναν όλοι ήρωες.
Και ήταν ήρωες γιατί δεν πολεμούσαν για τη νίκη. Πολεμούσαν για την τιμή, για την αιώνια δόξα που λέγεται Ελλάδα. Ο ίδιος ο Μεταξάς έθεσε το ζήτημα στην πραγματική του διάσταση. «Υπάρχουν στιγμές κατά τις οποίες ένας λαός οφείλει, εάν θέλει να μείνει μεγάλος, να είναι ικανός να πολεμήσει, έστω και χωρίς καμιά 
Με αυτές τις σκέψεις κίνησαν οι Έλληνες του ’40 για τον πόλεμο, «με το χαμόγελο στα χείλη», με μια Βέμπο να τους τραγουδά, με ένα μικρό εικόνισμα της εκδικήτρας της Τήνου Παναγιάς στην τσέπη, με την εικόνα της γυναίκας, των παιδιών και των γονιών μες το μυαλό βαθιά.
Οι αποφασισμένοι να πεθάνουν κατατρόπωσαν, όχι μόνο τον εχθρό, αλλά τον θάνατο τον ίδιο. Πέρασαν στην αθανασία. Έγιναν οι ίδιοι σύμβολα, όσια και ιερά. Άφησαν παρακαταθήκη το αίμα τους. Και κάρπισε το αίμα τους. Ακόμα και σήμερα καρπίζει.
Μάχη Πίνδου – Ελαίας – Καλαμά (28 Οκτωβρίου – 13 Νοεμβρίου 1940)
Πηγή: ΓΕΣ, https://www.youtube.com/watch?v=GSnKjq4DcnI 
Οι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους.
Μετά την κατάληψη της Αλβανίας τον Απρίλιο του 1939 από τη φασιστική Ιταλία, η στρατηγική κατάσταση στον ελληνικό χώρο ανατράπηκε. Το Ελληνικό Γενικό Επιτελείο Στρατού αναγκάστηκε να προβεί στην εκπόνηση ενός πρόσθετου πολεμικού σχεδίου για να αντιμετωπιστούν πλέον δύο αντίπαλοι, η Ιταλία και η Βουλγαρία.
Βάσει του σχεδίου αυτού, το 4ο και 5ο Σώμα Στρατού με έδρες στην Καβάλα και την Αλεξανδρούπολη αντίστοιχα, θα αντιμετώπιζαν τη βουλγαρική απειλή, ενώ την απειλή της Ιταλίας από την Αλβανία θα αντιμετώπιζε στο χώρο της Δυτικής Μακεδονίας το Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας που είχε έδρα την Κοζάνη.
Με το 2ο και 3ο Σώμα Στρατού, με έδρες τη Λάρισα και τη Θεσσαλονίκη αντίστοιχα και στο χώρο της Ηπείρου η ανεξάρτητη ενισχυμένη 8η Μεραρχία με έδρα τα Ιωάννινα.
Στον ενδιάμεσο χώρο της Πίνδου, σαν σύνδεσμος των τμημάτων Θεάτρων Επιχειρήσεων Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου θα ενεργούσε το Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας, το Απόσπασμα Πίνδου με έδρα το Επταχώρι.
Το 1ο Σώμα Στρατού θα παρέμενε αρχικά στην Αθήνα, αφού στην εξεταζόμενη περίοδο ο Ελληνικός Στρατός διέθετε συνολικά πέντε διοικήσεις Σωμάτων Στρατού με 14 μεραρχίες Πεζικού μειωμένης συνθέσεως. Από τις αρχές του 1940 η πολιτική της Ιταλίας, παρά τις προβλέψεις του Συμφώνου Φιλίας, Συνδιαλλαγής και Δικαστικού Διακανονισμού που συνδεόταν με την Ελλάδα από τις 23 Σεπτέμβρη 1928 και με προβλεπόμενη ισχύ μέχρι τον Οκτώβριο του 1939, άρχισε να μεταστρέφεται και να λαμβάνει εχθρικό χαρακτήρα. Με συγκεκριμένες ενέργειες άρχισε να παραβιάζει συστηματικά την εδαφική κυριαρχία της Ελλάδας και να προσπαθεί να μειώνει το κύρος της.
Η Ελλάδα μπροστά σε αυτή την εχθρική ιταλική προκλητικότητα, παρά την ψυχραιμία της και τις μετριοπαθείς προσπάθειές της να διασωθεί, η Ειρήνη ήταν αποφασισμένη να υπερασπίσει με όλα τα μέσα που διαθέτει την ανεξαρτησία και την ακεραιότητα της χώρας.
Γνώριζε ότι ήταν μόνη, καθώς το Βαλκανικό Σύμφωνο Ελλάδας, Γιουγκοσλαβίας, Τουρκίας, Ρουμανίας του 1934 δεν είχε εφαρμογή στην περίπτωση ενός ελληνο ιταλικού πολέμου.
Παρά τη δραματική διπλωματική απομόνωση της, όταν στις τρεις το πρωί της 28η Οκτωβρίου 1940 η Ιταλία δια του πρεσβευτή της στην Αθήνα Γκράτσι, της έθεσε το δίλημμα ταπείνωση ή πόλεμος, δε δίστασε και με ένα βροντερό όχι το απέρριψε και εμπιστεύτηκε την τιμή της στους μαχητές της Ηπείρου, της Πίνδου και της Δυτικής Μακεδονίας.
Η αμυντική τοποθεσία Πίνδος Ελαία Καλαμάς βρίσκεται 5 με 20 χιλιόμετρα μακριά από την Ελληνοαλβανική μεθόριο. Μέσα στο ελληνικό έδαφος έχει ανάπτυγμα 100 περίπου χιλιομέτρων σε ευθεία γραμμή επί συνόλου 240 χιλιόμετρα ελληνοαλβανικής μεθορίου.
Ξεκινά από το Ιόνιο Πέλαγος, όπου στηρίζει το νοτιοδυτικό πλευρό της. Ακολουθεί την υδάτινη γραμμή του ποταμού Καλαμά μέχρι τις πηγές του στην περιοχή Ελαίας. Με τα νώτα στηριγμένα στις βόρειες και βορειοδυτικές καταπτώσεις των ορέων Παραμυθιάς και Μιτσικέλι και στη συνέχεια στηρίζεται στις βορειοδυτικές καταπτώσεις της Τύμφης και του Σμόλικα για να καταλήξει στον ορεινό όγκο της Πίνδου, τον Γράμμο που στηρίζει το βορειοανατολικό πλευρό της.
Οι ελληνικές δυνάμεις που αμύνονταν στην Πίνδο ήταν το Απόσπασμα Πίνδου υπό τον συνταγματάρχη Πεζικού Κωνσταντίνο Δαβάκη. Το απόσπασμα αποτελείτο από το 51ο Σύνταγμα Πεζικού, έναν λόχο προκαλύψεως, έναν ουλαμό ιππικού, έναν λόχο οδηγών, μια διμοιρία διαβιβάσεων, μια ορειβατική πυροβολαρχία των 75 χιλιοστών και έναν ουλαμό πυροβολικού των 65 χιλιοστών, συνολικής δύναμης περίπου 2.000 άνδρες.
Αποστολή του ήταν η άμυνα στη γραμμή Σμόλικας χωριό στα ύψωμα Καστανιά, χωριό Οξυά ύψωμα Καταφύγι, με σκοπό την απαγόρευση των ορεινών διαβάσεων της Πίνδου που οδηγούσαν από τα δυτικά προς τα ανατολικά και την εξασφάλιση συνδέσμου μεταξύ των ελληνικών τμημάτων που δρούσαν στην Ήπειρο και στη Δυτική Μακεδονία εναντίον του αποσπάσματος της Πίνδου.
Οι Ιταλοί παρέταξαν την 3η Μεραρχία Αλπινιστών Τζούλια, συνολικής δύναμης περίπου 10.800 ανδρών. Αποστολή της ήταν να κινηθεί δια μέσου των ορεινών διαβάσεων της Πίνδου προς το Μέτσοβο και να αποκόψει την οδό διαφυγής των ελληνικών τμημάτων της Ηπείρου προς τα ανατολικά. Η ιταλική επίθεση στην Πίνδο εκδηλώθηκε στις 5 το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940, με κύρια προσπάθεια στον κεντρικό τομέα της αμυντικής τοποθεσίας.
Τα ελληνικά τμήματα στον τομέα αυτόν αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν το απόγευμα στη γραμμή Πάτωμα Μούκα Επάνω Αρένα. Τα τμήματα στο αριστερό και δεξιό τομέα διατήρησαν τις θέσεις τους τις επόμενες δύο ημέρες. Η ιταλική επίθεση συνεχίστηκε με μεγαλύτερη σφοδρότητα. Το Απόσπασμα Πίνδου μετά από σκληρό αγώνα, κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες και απέναντι σε έναν πολυπληθέστερο αντίπαλο, αναγκάστηκε να συμπτυχθεί στη γραμμή Σαμαρίνα Κούτσουρο Τσούκα. Το Γενικό Στρατηγείο, λόγω της δυσμενούς εξέλιξης των επιχειρήσεων στον τομέα της Πίνδου, διέταξε την 1η Μεραρχία να ενισχύσει την προσπάθεια του Αποσπάσματος Πίνδου.
Η Μεραρχία προωθήθηκε στο Επταχώρι και αφού ανασυγκρότησε τα αμυνόμενη τμήματα, ανέλαβε να εκτελέσει αντεπίθεση για την κατάληψη των εδαφών.
Την 1η Νοεμβρίου, επτάμιση η ώρα το πρωί, εκδηλώθηκε η ελληνική αντεπίθεση εναντίον του αριστερού πλευρό της Μεραρχίας Τζούλια. Μέχρι το βράδυ είχαν καταληφθεί τα χωριά και η ράχη. Η επιθετική ενέργεια ήταν περιορισμένη. Να σταθεροποιήσει το μέτωπο και να αναπτερώσει το ηθικό των ανδρών.
Την επομένη, αλπινιστές, αδιαφορώντας για την κάλυψη του αριστερού τους νεύρου, συνέχισαν την κίνησή τους προς νότο και κατέλαβαν τα χωριά Σαμαρίνα και Δίστρατο.
Στις 2 και 3 Νοεμβρίου η 1η Μεραρχία κατέλαβε το ύψωμα Ταμπούρι και το χωριό Φούρκα, αποκόπτοντας έτσι τα ιταλικά τμήματα που είχαν προελάσει νότια. Το απόγευμα της Τρίτης Νοεμβρίου η Ταξιαρχία Ιππικού που είχε προωθηθεί ανακατέλαβε τη Σαμαρίνα.
Από τις 4 έως 6 Νοεμβρίου. Η επίθεση της 1ης Μεραρχίας, ενισχυόμενη πλέον και από τη Μεραρχία Ιππικού, συνεχίστηκε με μεγαλύτερη ακόμη ορμή. Η επίλεκτη Τζούλια είχε αρχίσει να υποχωρεί, ενώ ένα μεγάλο τμήμα της κινδύνευε να αποκοπεί στο Δίστρατο. Χρειάστηκε η επέμβαση της 47η Μεραρχίας Μπάρι, η οποία εξασφάλισε τις διαβάσεις του Σμόλικα προκειμένου να διαφύγουν τα υπολείμματα της Μεραρχίας Τζούλια. Τις επόμενες ημέρες οι Ιταλοί υποχώρησαν προς την Κόνιτσα. Η ελληνική προέλαση συνεχίστηκε μέχρι τις 13 Νοεμβρίου, οπότε ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση της αμυντικής γραμμής του τομέα της Πίνδου από τον Σμόλικα. Μέχρι το Γράμμο, η ελληνική νίκη στη μάχη της Πίνδου απέτρεψε τον κίνδυνο διαχωρισμού των ελληνικών δυνάμεων που βρίσκονταν στην Ήπειρο από εκείνες στη Δυτική Μακεδονία.
Παράλληλα, η νίκη αυτή εναντίον επίλεκτων μονάδων του ιταλικού στρατού συνέβαλε αφενός στην εξύψωση του ηθικού των Ελλήνων και αφετέρου επέδρασε δυσμενώς στο ηθικό του αντιπάλου. Θα πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα η συμβολή των κατοίκων της περιοχής στη μάχη της Πίνδου. Άνδρες και γυναίκες βοήθησαν με αυτοθυσία τα μαχόμενα ελληνικά τμήματα, μεταφέροντας πυρομαχικά, τρόφιμα και άλλα εφόδια στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Οι απώλειες των ελληνικών δυνάμεων κατά τη μάχη της Πίνδου ήταν σημαντικές τόσο σε νεκρούς όσο και σε τραυματίες αξιωματικούς και οπλίτες.
Στον τομέα της Ηπείρου, την άμυνα επί της ελληνοαλβανικής μεθορίου είχε αναλάβει η 8η Μεραρχία, κατάλληλα ενισχυμένη υπό τον υποστράτηγο Χαράλαμπο Κατσιμήτρου, συνολικής δυνάμεως 35.000 ανδρών. Αποστολή της Μεραρχίας ήταν η απαγόρευση των οδεύσεων που οδηγούσαν από την Ήπειρο προς την Αιτωλοακαρνανία και η κάλυψη του Θεάτρου Επιχειρήσεων Δυτικής Μακεδονίας από την κατεύθυνση Ιωάννινα Μέτσοβο.
Η 8η Μεραρχία θα έπρεπε να αναχαιτίσει την ιταλική προέλαση στην περιοχή Ελαίας Καλαμά ή στη γραμμή του Αράχθου ποταμού. Για την εκπλήρωση της αποστολής. Ο Κατσιμήτρος είχε κατανείμει τις δυνάμεις του σε τρεις κύριους τομείς των γραμμών Καλαμά και Θεσπρωτίας έναντι των ελληνικών δυνάμεων. Στην Ήπειρο είχε αναπτυχθεί το 25ο Σώμα Στρατού Τσαμουριάς υπό τον στρατηγό. Στον τομέα αυτόν θα ενεργούσε η 23η Μεραρχία Φερράρα, ενισχυμένη με άρματα μάχης. Στις εκατοστή 36η Τεθωρακισμένης Κενταύρων στον τομέα Καλαμά θα ενεργούσε η 51η Μεραρχία Σιένα και στον τομέα Θεσπρωτίας θα ενεργούσε η Μεραρχία Ιππικού, ενισχυμένη με μονάδες Πεζικού και πυροβολικού.
Η συνολική δύναμη του Τακτικού Σώματος Στρατού υπολογιζόταν σε περίπου 42.000 άνδρες. Το ιταλικό σχέδιο επιχειρήσεων προέβλεπε κατά τις πρώτες τέσσερις ημέρες την κατάληψη του κόμβου Ελαίας με μετωπική επίθεση από τις μεραρχίες της κύριας προσπάθειας Φερράρα και Κενταύρων εναντίον του τομέα Νεράιδα. Την επιθετική προσπάθεια θα υποστήριζε Μεραρχία Σιένα, η οποία θα ενεργούσε στη γενική κατεύθυνση Δέλβινο, Φιλιάτες και στη συνέχεια θα προελαύνει προς τα Ιωάννινα. Στον τομέα Θεσπρωτίας η Μεραρχία Ιππικού θα προελαύνει στον παραλιακό άξονα Ηγουμενίτσα Πρέβεζα. Η όλη προσπάθεια θα υποστηριζόταν από ισχυρές αεροπορικές δυνάμεις.
Στις 28 Οκτωβρίου 1940, πεντέμισι η ώρα το πρωί, οι ιταλικές δυνάμεις εξαπέλυσαν επίθεση σε ολόκληρο το μέτωπο της Ηπείρου. Τα ελληνικά τμήματα προκαλύψεως, αφού προέβαλαν σθεναρή αντίσταση, άρχισαν να συμπτύσσονται προς τις καθορισμένες θέσεις, επιβραδύνοντας τον εχθρό σύμφωνα με το σχέδιο. Η σύμπτυξη διήρκησε δύο ημέρες, ώσπου τα τμήματα προκαλύψεως εγκαταστάθηκαν στην κύρια αμυντική τοποθεσία Καλαμά Ελαία, Αγάλια, Ύψωμα Κλέφτης. Στις 2 Νοεμβρίου, εννιά το πρωί, ξεκίνησε η κύρια επίθεση των Ιταλών κατά της τοποθεσίας Ελαίας Καλαμά. Μέχρι το μεσημέρι οι Ιταλοί περιορίστηκαν σε αεροπορικούς βομβαρδισμούς και σε βολές πυροβολικού. Στις τρεις η ώρα το μεσημέρι. Η μεραρχία Φεράρα εκτόξευσε την κύρια επίθεσή της στην τοποθεσία Ελαία, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Τα εύστοχα πυρά του ελληνικού πυροβολικού προκάλεσαν σοβαρές απώλειες στην ιταλική μεραρχία.
Στις 3 Νοεμβρίου η ιταλική επίθεση ξεκίνησε πάλι με βολές πυροβολικού και συνεχίστηκε με αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Η ιταλική αεροπορία βομβάρδισε κυρίως τον τομέα των αγράδων.
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1940 - Από έκδοση του Πολεμικού Μουσείου Καλπακίου Ιωαννίνων), https://www.youtube.com/watch?v=Yg68-ldSFmY 
Με κεραυνοβόλο πόλεμο και απανωτά χτυπήματα, ο Χίτλερ κατακτά τη μια χώρα μετά την άλλη και βυθίζει στον όλεθρο την Ευρώπη. Την ίδια ώρα ο σύμμαχός του Μουσολίνι ονειρεύεται την αναβίωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι Ιταλοί με τις οκτώ εκατομμύρια λόγχες που κατέλαβε την Αλβανία.
Τον Δεκαπενταύγουστο τορπιλίστηκε μέσα στο λιμάνι της Τήνου το ελληνικό καταδρομικό. Από ιταλικό υποβρύχιο. Μαζί με την Έλι βυθίστηκε και η τελευταία ελπίδα για ειρήνη. Στις τρεις τα μεσάνυχτα της 20ής έβδομης προς την 28η Οκτωβρίου, ο κόμης Γκράτσι, Ιταλός πρεσβευτής στην Αθήνα, ξύπνησε τον Έλληνα πρωθυπουργό Μεταξά και του επέδωσε το ιταλικό τελεσίγραφο. Μέσα σε τρεις ώρες η Ελλάδα έπρεπε να παραχωρήσει στον ιταλικό στρατό τον έλεγχο του εδάφους της. Το ξημέρωμα βρήκε τις δύο χώρες σε πολύ.
Εδώ Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών μεταδίδουμε το πρώτο ανακοινωθέν του Ελληνικού Γενικού Στρατηγείου. Οι ιταλικές στρατιωτικές δυνάμεις προσβάλλουν από της πέμπτης και 30 πρωινής της σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους.
Σύμφωνα με το σχέδιο του Ιταλού αρχιστράτηγου Βισκόντι Παλάσκα, την επίθεση θα διεξήγαγε το 25ο Σώμα Στρατού Τσαμουριάς. Το κύριο βάρος είχε αναλάβει η Μεραρχία Φερράρα. Έπρεπε να διασπάσει την κύρια αμυντική γραμμή των Ελλήνων και να φτάσει στα Γιάννενα.
Από το βράδυ της 27ης οι δυνάμεις της Φερράρα είχαν προσεγγίσει τα σύνορα. Στο νότιο άκρο. Στο χωριό στάθμευσε η φάλαγγα του συνταγματάρχη Σαπιέντζα. Στο χωριό Πέσκοβο βρίσκονταν τα τμήματα του στρατηγού Τζιανινι . Βορειότερα θα εφορμούσε η φάλαγγα του συνταγματάρχη Τρίτσιο. Και από το Λεσκοβικι η φάλαγγα του Συνταγματάρχη Σωλήνα.
Στις 5 και 30, μισή ώρα πριν από τη λήξη του τελεσιγράφου, οι φάλαγγες της Φερράρα πέρασαν τα σύνορα και προσπάθησαν να αιφνιδιάσουν τα τέσσερα τάγματα των ελληνικών δυνάμεων προκαλύψεως που επάνδρωναν τα φυλάκια από το χωριό Καστανιάνη της Μουργκάνας ως το χωριό Στράντζαλη Κονίτσης. Ο συνταγματάρχης Σαπιέντζα κινήθηκε με κατεύθυνση τα χωριά Χαραυγή, Στατινίστα, ύψωμα Κάλα Δέντρα. Η κεντρική φάλαγγα του στρατηγού Χατζηγιάννη κατευθύνθηκε προς τα χωριά Αργυρό Χωριό, Σταυροδρόμι, Χάνι Δελβινακίου, Ύψωμα Λίμνη. Τα τμήματα του συνταγματάρχη Τρίτσιο. Εισέβαλαν στην κατεύθυνση Δρυμάδες Μερόπη Ρουπακιά, Άνω Βένια. Τέλος, η φάλαγγα του συνταγματάρχη Σωλήνα προωθήθηκε προς το Νεοχώρι, δεξιά από το Βασιλικό και το ύψωμα Σκοπιά.
Οι δυνάμεις προκάλυψης της 8ης Μεραρχίας οπισθοχώρησαν παρενοχλώντας τους Ιταλούς και κατάφεραν να συμπτυχθούν στην κύρια γραμμή άμυνας στα υψώματα Γκαμπάλα Ασόνιτσα 493 Βέλα Άγιος Αθανάσιος φροντισμένη χιαστί Μονής Οσίου. Την οχυρή αυτή θέση επέλεξε ο διοικητής της 8ης Μεραρχίας, ο υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, για να δώσει μαζί με τους μαχητές του τον αποφασιστικό αγώνα.
Την 30η Οκτωβρίου. Και την 1η Νοεμβρίου οι Ιταλοί είχαν πια προωθηθεί στις τελικές θέσεις μάχης και προ παρασκευάζονταν για την τελική επίθεση.
Η Μεραρχία των Τεθωρακισμένων Κενταύρων στάθμευσε κοντά στη λίμνη Σεραφείμ. Η Φάλαγγα Σαπιέντζα στο χωριό παρά Κάλαμος. Η κεντρική φάλαγγα ανοίγει κοντά στα Δολιανά. Φάλαγγα Τρίτσιο στην περιοχή της Αργυροράχης. Και η φάλαγγα σωλήνα στο Μεσόβουνο και στον Άγιο Μηνά. Το πρωί της Δευτέρας Νοεμβρίου σμήνη ιταλικών αεροσκαφών προσπάθησαν να αδειάσουν τις βόμβες τους στα υψώματα του Καλπακίου.
Τα λίγα ελληνικά αεροπλάνα με παράτολμες επιχειρήσεις δεν επέτρεψαν στους Ιταλούς πιλότους την οπτική επαφή με τους στόχους. Το μεσημέρι ανέλαβε δράση το εχθρικό πυροβολικό. Στις τέσσερις το απόγευμα εφορμούν οι Κένταυροι σε δύο φάλαγγες, συνεπικουρούμενοι από Βερσαλλίες, τους μοτοσικλετιστές.
Ήταν η πρώτη φορά που ο ελληνικός στρατός αντιμετωπίζει άρματα, το πυροβολικό της Ολυμπίας. Τα οχυρωματικά έργα γύρω από το ύψωμα του Καλπακίου και αυτοσχέδιες νάρκες από βλήματα πυροβολικού αναγκάζουν τους Ιταλούς να υποχωρήσουν, αφήνοντας πίσω εννέα άρματα και τριάντα μοτοσυκλέτες. Καθώς όμως νυχτώνει, ένας λόχος από Ιταλούς επίλεκτους και Αλβανούς καταφέρνει να ανέβει στο ύψωμα Γκραμπάλα και να το καταλάβει.
Αποφασίζεται άμεση αντεπίθεση αλλά οι καιρικές συνθήκες αναβάλουν τα σχέδια. Χαράματα της Τρίτης Νοεμβρίου κι ενώ η χιονοθύελλα έχει κοπάσει, ιταλικοί λόχοι ανηφορίζουν προς την Γκραμπάλα για να ολοκληρώσουν το έργο τους. Εκεί τους συνάντησε ελληνική διλοχία υπό τον αντισυνταγματάρχη Κυριαζή. Εφ όπλου λόγχη και χειροβομβίδες, τους αποδεκάτισε και ανακατέλαβε το ύψωμα. Το απόγευμα παρατηρήθηκαν κινήσεις αρμάτων προς τα νότια της τοποθεσίας και έτσι τη νύχτα διατάχθηκε σύμπτυξη των εκεί δυνάμεων πίσω από τον Καλαμά. Τα ιταλικά άρματα. Προσπάθησαν πράγματι να υπερκεράσουν την αμυντική τοποθεσία κοντά στο χωριό, Παρακάλα. Κόλλησαν Στα έλη του Καλαμακίου.
Τις επόμενες ημέρες οι μάχες διεξάγονταν πιο έντονες, πιο αποφασιστικές. Αλλεπάλληλες επιθέσεις των Ιταλών κατά των υψωμάτων Κομματά, Παλαιόκαστρο και Μονής Βελλάς δεν είχαν. Τα βουνά του Καλπακίου, οχυρωμένα με επιμέλεια από τον συνταγματάρχη Μαυρογιάννη, αρχηγό του Πυροβολικού, ξερνούν σαν φωτιά και σίδερο.
Το απόγευμα της Πέμπτης. Τα πολυβόλα σαν τέτοιαν του υπολοχαγού Σπύρου Χάρου, ανέκοψαν τους Ιταλούς που παραλίγο να διαρρήξουν την αμυντική τοποθεσία, περνώντας τη γέφυρα του Αγίου Αθανασίου.
Στις 7 Νοεμβρίου νέα επίθεση εξαπολύθηκε από τους Ιταλούς και στις 10 το βράδυ καταλήφθηκε για δεύτερη φορά η τραμπάλα. Δύο ώρες μετά εκδηλώθηκε ελληνική αντεπίθεση και οι Ιταλοί χάνουν οριστικά το απότομα ύψος. Αφήνοντας πάνω σε αυτό σαράντα πέντε νεκρούς. Την επομένη ο Ιταλός αρχιστράτηγος έλαβε διαταγέ για αμυντική διάταξη των δυνάμεών του, καθώς και τη διαταγή της αντικατάστασής του από τον στρατηγό Σότο.
Ο Κατσιμήτρος αντιλαμβάνεται την τροπή των πραγμάτων. Η 8η Μεραρχία καταλαμβάνει σιγά σιγά τις θέσεις της και εξωθεί τους Ιταλούς προς τα σύνορα. Η εξέλιξη της μάχης δικαίωσε τον στρατηγό. Η Ήπειρος, οι άνθρωποί της, γυναίκες και άνδρες, είχαν λειτουργήσει σαν κυματοθραύστες της μεγάλης. Έβαλαν μπροστά τα στήθη τους για να προλάβει η Ελλάδα να επιστρατευθεί. Το πρώτο μούδιασμα της κήρυξης του πολέμου. Παιδική χαρά και γιορτή σε ολόκληρη τη χώρα. Ο λαός ξεχύθηκε στους δρόμους για να διαδηλώσει το ΟΧΙ. Αυτό το ΟΧΙ που έγινε πράξη στο Καλπάκι. Οι νέοι ντύθηκαν στο χακί και όδευαν με κάθε μέσο και με το χαμόγελο στα χείλη προς το μέτωπο. Εκεί συνάντησαν τους μαχητές της 8ης Μεραρχίας.
Και είχαν πολλά την Αποφασιστικότητα την καρτερία, την εμμονή στη θέση που ορίστηκαν να φυλάσσουν, την τόλμη και την αυταπάρνηση που επέδειξαν στην κραυγαλέα. Ξετρυπώσει τους Ιταλούς από τα χαρακώματα. Το αίσθημα της δικαιοσύνης. Αυτό που πειράχτηκε όταν κάποιοι θέλησαν να επιβάλουν τον νόμο του ισχυρού πορεύτηκαν μέσα στον άγριο εκείνο χειμώνα οι Έλληνες. Πολλοί από αυτούς δε γύρισαν, ενώ άλλοι. Κατεβαίνει από τα όπλα του εχθρού. Πολεμώντας όμως με θάρρος, προχωρώντας βήμα βήμα, κερδίζοντας τις μάχες με την ξιφολόγχη, έχτισαν στην Αλβανία το 1940 για τον υπόλοιπο κόσμο και για τους απογόνους τους το πρώτο λαμπρό φάρο ελευθερίας και δικαιοσύνης.
Greece At War With Italy (1940), Source The British Pathe, https://youtu.be/11GLOCfnvKo
Το χταπόδι του άξονα απλώνει τα πλοκάμια του σε μια προσπάθεια να αρπάξει λίπος.
Εμπνευσμένος προφανώς από τον ναζιστή αφέντη του, ο Μουσολίνι εξέδωσε τελεσίγραφο στην Ελλάδα απαιτώντας πλήρη παράδοση.
Αλλά δεν ήταν τόσο εύκολο, γιατί η ελληνική κυβέρνηση απέρριψε το τελεσίγραφο και ενημέρωσε την Ιταλία ότι το θεωρούσε ως κήρυξη πολέμου.
Ο Βασιλιάς Γεώργιος της Ελλάδος, σε μήνυμα προς τον λαό του, λέει ότι είμαι σίγουρος ότι κάθε Έλληνας θα κάνει το καθήκον του μέχρι τέλους. Το έθνος θα αγωνιστεί ως ένας άνθρωπος για την τελική νίκη.
Greek forces celebrate war victories, Source: The British Pathe, https://youtu.be/L1Q9xwyNoMQ
Αυτό είναι το Gaumont British News που παρουσιάζει τα νέα στον κόσμο. Η Αθήνα χαίρεται για τις μεγάλες νίκες των υπέροχων στρατευμάτων της.
Ο Στρατηγός Μεταξάς και ο Βασιλιάς Γεώργιος έδειξαν ότι αξίζει να αντισταθείς σε έναν νταή αν η χώρα σου είναι σταθερά πίσω σου. Για αυτό δεν υπάρχει αμφιβολία στην Ελλάδα. Η Ελλάδα ήταν υπέροχα απαλλαγμένη από αρουραίους της πέμπτης φάλαγγας που κάνουν χειρότερα από το να αφήσουν ένα πλοίο που βυθίζεται, βοηθούν να το καταστρέψουν.
Αυτές οι εικόνες δείχνουν πώς όλοι οι Έλληνες ανεξαρτήτως ηλικίας συσπειρώθηκαν στη χώρα που περήφανα αποκαλούν δική τους. Αλλά υπήρξε μια πανηγυρική περίσταση στην Αθήνα από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος κατά της Ιταλίας. Η κηδεία του πρώτου μέλους της ΡΑΦ, που έπεσε στην άμυνα της Ελλάδας όταν η Βρετανία έστειλε για πρώτη φορά βοήθειες. Αλλά η παρουσία μεγάλου αριθμού προσωπικού της ΡΑΦ είναι ένα σοβαρό στοιχείο της αποφασιστικότητας να εκδικηθεί το θάνατό του.
Ναι, όλη η Ελλάδα έχει απαντήσει με μια φωνή την ώρα της ανάγκης. Οι οργανώσεις νεολαίας έχουν αποδειχθεί τόσο ακούραστες όσο και οι στρατοί στη συλλογή παρηγοριών για τους μαχητές. Η Ελλάδα δίνει και με τα δύο χέρια και η ανταμοιβή της βρίσκεται στη βεβαιότητα της τελικής νίκης. Καλή τύχη. Ελλάδα, νομίζουμε ότι είσαι υπέροχη.
Greeks Still Advancing (1941), Source: The British Pathe, https://youtu.be/pc30qAJRTtM
Στην άγρια και κακοτράχαλη χώρα της νότιας Αλβανίας. Οι Έλληνες εξακολουθούν να πιέζουν σταθερά μπροστά πίσω από τους Ιταλούς που υποχωρούν.
Αρχαία πέτρινα γεφύρια που καταστράφηκαν από τους φυγάδες αντικαθίστανται από ξύλινες κατασκευές από Έλληνες μηχανικούς. Οι χιονισμένες κορυφές γύρω από το Τεπελένι αντηχούν στους ήχους της μάχης. Οι λασπωμένοι δρόμοι, που τώρα έχουν μετατραπεί σε τέλμα, είναι αδιάβατοι. Αλλά δουλεύοντας σαν Τρώες, πιέζουν τον εχθρό. Πάνω και πέρα στα βουνά, όπου το βαθύ χιόνι ανεβάζει τις δυσκολίες τους.
Οι Έλληνες προχώρησαν για να παρενοχλήσουν τους Ιταλούς στις επισφαλείς θέσεις τους στο ανατολικό άκρο της γραμμής. Οι παγωμένοι σκελετοί των ιταλικών αεροσκαφών κατακλύζουν την ύπαιθρο.
Αφιερώματα στη γενναία ελληνική αεροπορία και στους δικούς μας γενναίους ιπτάμενους. Όπως στη Λιβύη, έτσι και στην Αλβανία, καταστήματα και εξοπλισμός σε τεράστιες ποσότητες μένουν πίσω. Πολυβόλα, τουφέκια, χειροβομβίδες και όλος ο εξοπλισμός των ιταλικών δυνάμεων έχουν πεταχτεί στην άκρη στη βιασύνη να αποφύγουν την εκδίκηση των Ελλήνων. Σε ένα ξέφωτο βουνού βρίσκονται πολλοί από εκείνους που είναι αρκετά παραπλανημένοι. Ενώ χιλιάδες από τους πιο τυχερούς γίνονται αιχμάλωτοι στα χέρια ενός καθαρού μαχόμενου εχθρού, τιμή για τους γενναίους συμμάχους μας, τους Έλληνες.
Campaign in Greece (1941), Source: The British Pathe, https://youtu.be/WFgFMXSAGtU
This is the Gaumont British News presenting the world.
Αυτές είναι οι πρώτες φωτογραφίες ειδήσεων που ελήφθησαν σε αυτή τη χώρα από τον γενναίο αγώνα που έκανε ο μικρός Στρατός της Αυτοκρατορίας ενάντια στις ορδές των Ναζί που εισέβαλαν στην Ελλάδα. Κανείς δεν θα ήθελε να προσποιηθεί ότι ήταν μια νίκη, αλλά εκπληρώσαμε την υποχρέωσή μας να βοηθήσουμε τον γενναίο Βαλκάνιο σύμμαχό μας στη μοναχική του θέση.
Προκαλέσαμε μεγάλες απώλειες στον εχθρό. Και σε αυτό το πυγμαχικό προκαταρκτικό, οι διοικητές μας και οι άνδρες μας πήραν το μέτρο του γερμανικού στρατού. Αυτή η σύντομη καταγραφή ενός μικρού επεισοδίου σε εκείνη τη σκληρή μάχη δείχνει προμήθειες και ενισχύσεις που πηγαίνουν στις θέσεις των Συμμάχων και δείχνουν ότι οι άντρες μας ήταν ανενόχλητοι.
Αυτός ήταν μέρος του άμαχου πληθυσμού της Ελλάδας εκείνων των μαύρων ημερών. Απλοί αγρότες που είναι ένα λαμπρό παράδειγμα που ίσως κάνουμε καλά να ακολουθήσουμε, βοηθώντας τον Συμμαχικό στρατό, μένοντας σταθεροί και συνεχίζοντας όσο οι στρατιώτες κάνουν τις δουλειές τους. Η Ελλάδα γνωρίζει τώρα αυτά που ξέρουμε μέχρι την ερήμωση και την καταστροφή που προκάλεσε ο πόλεμος. Αλλά και η Ελλάδα θα μοιραστεί τον θρίαμβο της Βρετανίας στο τέλος. Πάνω από τα κεφάλια των στρατευμάτων της Αυτοκρατορίας, οι ναζιστικοί βομβαρδιστές βρυχήθηκαν χωρίς παύση. Είχαν πετύχει τοπική υπεροχή στον αέρα. Ήταν το είδος της δουλειάς στο οποίο διέπρεψαν οι Ναζί. Βομβαρδισμός. Όταν δεν υπάρχει βρετανικό μαχητικό για να τους αμφισβητήσει, υπογραμμίζει για άλλη μια φορά το ηθικό δόγμα ότι πρέπει να έχουμε περισσότερα αεροπλάνα, περισσότερους πιλότους, περισσότερους εκπαιδευτές, περισσότερα αεροδρόμια.
Αυτή ήταν η κόλαση που επαναλήφθηκε αργότερα στο νησί της Κρήτης. Πολλά γερμανικά αεροπλάνα καταρρίφθηκαν από το έδαφος, αλλά στον ουρανό τα αεροπλάνα που βλέπετε ήταν πάντα γερμανικά. Η Ελλάδα ξαναδιηγείται την ιστορία, τα κεφάλαια της οποίας ανεβαίνουν περιοδικά στις οθόνες των ειδήσεων από τότε που ο Χίτλερ ανέλαβε την εξουσία. Αλλά σε όλες αυτές τις κατακτημένες χώρες, που ζουν σήμερα στη σκιά, η παθιασμένη θέληση για ελευθερία δεν θα πεθάνει ποτέ. Σήμερα, ο Χίτλερ είναι ο κύριος της ηπείρου της Ευρώπης. Αύριο, αυτά τα θύματα της γερμανικής απληστίας θα πάρουν μια τρομερή εκδίκηση.
War In Albania (1941), Source: The British Pathe, https://youtu.be/EhgbVRCFJro
Χρόνος επίσκεψης σε στρατιωτικό νοσοκομείο της Αθήνας. Όταν στους τραυματίες Έλληνες στρατιώτες δίνονται κάθε λογής καλά πράγματα, λουλούδια, τσιγάρα, γλυκά και άφθονα φρούτα τους τα φέρνουν καλόκαρδοι που μπορεί να μείνουν αρκετή ώρα για να βοηθήσουν στην κατανάλωσή τους. Είναι ένα παλιό νοσοκομειακό έθιμο. Στους χώρους του νοσοκομείου.
Περπατώντας με νοσηλευτές. Πρόκειται για άνδρες που πήραν μέρος στις νικηφόρες μάχες της Κορυτσάς, του Πόγραδετς, του Αργυροκάστρου, της Χιμάρας και της Κλεισούρας.
Στους δρόμους της Αθήνας ανακοινώνουν περισσότερες επιτυχίες και σημαίες, πανό και όλα τα σύνεργα μιας γιορτής νίκης αναδεικνύονται ξανά καθώς πλήθη ζητωκραυγών, χαρούμενων Αθηναίων συρρέουν στους δρόμους για να εκφράσουν την ανεβασμένη τους διάθεση.
Ένας Βρετανός αεροπόρος μεταφέρεται ψηλά στα πλήθη. Στον άνδρα της RAF επευφημίες που συμβολίζουν την ευγνωμοσύνη τους προς τη Βρετανία. Οι νεοσύλλεκτοι που περνούν μέσα σε ένα φορτηγό έρχονται για πολλή λατρεία ηρώων. Μπορεί κάλλιστα να τραγουδούν. Δεν είναι πολύς ο δρόμος μέχρι το Τεπελένι.